Original story from the tweet from Abhay Sadavarte's book "Savitribai Phule".
सावित्रीबाई फुले या अभय सदावर्ते यांच्या पुस्तकातील एक प्रसंग
सावित्रीबाई फुले यांच स्त्री शिक्षणा विषयी समर्पण , त्याग आणि कर्तुत्व यांची साक्ष देतो .
"लुगड्याची गोष्ट"
रात्रीची वेळ.. निरव शांतता .. तेलाच्या दिव्याचा मिण मिणता
प्रकाश.
सावित्रीबाई पांघरूण अंगावर घेऊन
ज्योतीराव उद्गारले,
"अगं, तुझं अंग गरम आहे. ताप येतोय का तुला ?"
"आहो, एवढं काही नाही .थोडी कण-कण आहे, झालं." ,सावित्रीबाई.
"अग पण ही कण-कण वाढली तर आपल्या शाळेचं कसं होईल? ,मुलींच्या
ते काही नाही,उद्याच वैद्यांना बोलावतो, तू औषध घे म्हणजे लवकर बरी होशील ,-ज्योतीराव.
"आहो, हा ताप औषधाने नाही जायचा." सावित्रीबाई.
"मग?" ज्योतीरावांचा आश्चर्यचकित प्रश्न.
"तुम्ही मला शाळेत जाण्यासाठी अजून एक लुगडं देऊ शकलात तर हा ताप आपोआप जाईल." सावित्रीबाई.
त्यांचे विचारचक्र सुरु झाले.
लुगड्यासाठी ताप घेणारी सावित्री नक्कीच नाही , मग सावित्री असे का बरं बोलली?
तिच्याकडे एक लुगडं
विचार करीत-करीत ज्योतीराव झोपून
दुस-याच दिवशी ज्योतीरावांनी सावित्रीबाई्च्या हातावर नवे लुगडे ठेवले.
बाईंच्या डोळ्यात पाणी आलं. लुगड्यासाठी खर्च करायला ज्योतीरावांना खूप त्रास झाला असणार, कारण त्यांच्या जवळ जे पैसे आहेत ते शिक्षण कार्याकरिता. सावित्रीबाई पक्के जाणून
त्या नंतर बाईंना कधी ताप नाही आला.
ज्योतीरावांना आश्चर्य वाटले, "हे कसं काय ?? " लुगड्या साठी ताप घेणारी सावित्री नाहीच.
ज्योतीरावांनी सावित्रीबाईंचे शाळेतील सहाय्यक होते, त्यांची भेट घेतली. आणि त्यांना सविस्तर प्रसंग सांगितला.
त्यांनी उलगडा केला,"सावित्रीबाई
त्या मुळे रात्री त्यांना ताप येत असेल.
परंतु आता तुम्ही त्यांना दुसरं लुगडं दिल्या पासून शाळेत आल्यावर लुगडं बदलून
आत्ता ज्योतीरावांच्या डोळ्यात पाणी आलं.
सावित्रीबाईंच्या महानतेस ज्योतीरावांनी मनोमन प्रणाम केला...!!
अशा या महान क्रांतीज्योती यांना माझा साष्टांग दंडवत
My English translation.
"लुगड्याची गोष्ट" - "Saree Story"
Night time ... Pin-drop silence ... The light is flickering in the oil lamp. Savitribai covers herself with a bedsheet and is about to sleep. Jyotirao lovingly runs his hands on his wife's forehead.
"Savitri!" he exclaims. "My dear, your body is hot. Do you have a fever?"
"Oh, it's is nothing. I am feeling a bit feverish." she replies.
"But if you get fever, you will miss school? What about your students (girls)?" he replies.
"I am not listening to you. I am going to call the Vaidya (doctor). Take his medicines and you will get better." he says.
"Dear, this fever will not go with medicines." she replies.
"Then, how will it go?" he asks.
"If you buy me a saree to go to school, the fever will automatically disappear," she replies.
Jyotirao turns to the other side and tries to sleep. His mind is agitated. Savitri is not the type of person to feign fever to get a saree. Then, why did she ask for one? When she is having one, why is she asking for another? The money that we have is for education, not for a saree. But if Savitri is asking for a saree to go to school, then, definitely there must be a reason. He kept on thinking and fell asleep.
The next day Jyotirao places a saree in Savitribai's hands. She has tears in her eyes. Jyotirao must have had a tough time spending on a saree, as whatever money they had they would spend on education. She never had fever again.
Jyotirao felt surprised, "How's it possible? Savitri did not feign illness for a saree."
He met the school assistant at her school and narrated the incident.
The school assistant clarified: When she comes to teach in the school, people throw dung at her. She teaches with all that slime on her saree. Perhaps, that's why she gets a fever in the night. Now that you have given her another saree, when she comes to school, she washes the soiled saree and keeps it to dry. She wears the other saree and teaches. That's why now she does not get the fever.
Tears flowed down Jyotirao's eyes. In his mind, he saluted his noble wife.
Satyajit Patil ends his tweet: I bow in reverence to this great women.
Translator (with tears in his eyes): Mazha pan shashtang dandavat.